Alevi-Bektaşi Halk Kültürü Ve İnançlarının Eski Anadolu Uygarlıklarındaki Kökenleri

Kültür Bakanlığı Emekli Genel Müdürü   

Alevi-Bektaşi Halk Kültürü Ve İnançlarının Eski Anadolu Uygarlıklarındaki Kökenleri  

Cumhuriyet Dönemi Alevi araştırmalarının çoğunda Alevi- Bektaşi Kimliği “Türk-İslam, Kürt -İslam ve Alevi İslam veya Türk -Alevi,Kürt -Alevi ve Arap- Alevi ” gibi başlıklar altında değerlendirilmiş,Ortadoğu‘ya yerleşen emperyalist güçler kadim “Alevi-Bektaşi Kimliği”ni“ Ilımlı İslam”projesi kapsamında daha çok “Alevi İslam” adıyla ifade etmeye başlamışlardır. Gerçekteyse; Anadolu Alevi-Bektaşi Halk Kültürü ve İnançları Anadolu neolitiğinden başlayarak “Hatti-Luvilerle” doruğa ulaşan “Anadolu -Mezopotamya Uygarlıkları” nın evrensel boyutlardaki kültürel birikiminin ürünü, Alevi-Bektaşi, Tahtacı (Ağaçeri), Çepni, Türkmen(Turukkuum) vb. adlarla anılan Anadolu Alevi ve Bektaşileri de söz konusu ürünün oluşturucusu ve taşıyıcısı olan otokton Anadolu halkının torunları olup,Cumhuriyetin ilk döneminde Aleviler “Eti Türkleri” yani,Hatti-Hitit Halkı olarak ifade edilmişlerdir. (E K-1)

Anadolu Aleviliği Alevi- İslam ve Türk- İslam misyonunun iddia ettiği gibi İslam Dini’nin mezhebi değildir ve adını da Arabistan’ lı Ebu Talip’in oğlu Ali’den almamaktadır.Siyasal İslam’ın yayılmacı dönemlerinde Anadolu Alevi halkını Arap-İslam kültürüne asimile etmek amacıyla yapılandırılan Alevi Ocakları aracılığıyla halkın arasına yerleştirilen ve Arap asıllı olduklarını belirten bazı gurupların savunduğu bir “Alevi–İslam Misyonu” nun varlığı bilinmektedir ancak, bu misyon da Anadolu Uygarlıklarından kaynaklı özgün Anadolu Aleviliğini temsil etmemektedir.Alevilik evrenin varoluşu ile ilahi yaşam düzenini temel alan ve varlığını tanrı olarak andığı “Ezel Ali – Hüda Eli ”ile ifade eden evrensel inanç kültü, Alevi adı da baba sanı “Eli Ba.” olan Hüda Eli’nin adıyla Anadolu’da evrensel ölçekte kültürel değerlere konu Hatti -Hitit- Luvi uygarlıklarını oluşturan halkın adıdır.Günümüzde kısmen islamik bir dona büründürülmüş olsa da,Alevilik ve Bektaşilik yerli Anadolu halkının atalarına ait tarihi ve kültürel birikimi taşıyıp yaşatan Semavi dinler öncesinin köklü bir kültür kurumudur.

Alevilerin ataları olan Hatti–Luviler “Bin Tanrılı Halk” sanıyla anılmaktadır.Aleviliğin tarih boyunca dillendirdiği “Binbir ismin vardır biri de Ali, Ali diye; Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli, Ezel Ali, Ahir Ali”deyimleri Bin Tanrılı Halk Hatti-Luvilerin (Sümer- Lulubi/ Luvi, Guti (Hatti), Kassu ve Turukku) Gök Tanrısı Eli ile ilişkilidir.Gök Tanrısı Eli’nin binlerce yıl öncesi yazılı kayıtlara geçen Hadat şeklindeki sanı Anadolu’dan Hindistan’a uzanan coğrafyanın eski halklarınca günümüzde bile Xweda,Xuda veya Hüda Eli şeklinde anılmaktadır.Çok eski bir halk resmi olan eli kalbindeki Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli tablosu da eski uygarlıklara ait resim yazı gelenekleriyle kültsel içeriklere konudur.Lol dilinde kalbe “zeri-a bele”, el’e ise “dest” denilmektedir. Söz konusu resimde Hünkarın kalbinin üzerine bastırdığı el Zazaca veya Lolca resim yazısı olarak okunduğunda “Zere Dest veya Zere Dost “ tan “Zerdüşt-Zerdest” sanını kavratmaktadır.