ALİ KENDAV- KOÇGİRİLİ FİLİK ALİ
ALİ KENDAV-KOÇGİRİLİ FİLİK ALİ
Osmanlι Devleti birçok çelişkilerini Yeni Türk Devleti'ne terk ederek tarihe karιştι. Yavuz Selim'den günümüze sunnilik, II. Abdulhamit'ten itibaren de buna ek olarak TÜRKÇÜLÜK devlet katιnda geçer akçe oldu. Osmanlιlιk ve İslamcιlιk'ιn çöküş sürecindeki Osmanlι'yι kurtaramayacaĝι anlaşιlιnca Türkçülük'ten medet umulmaya başlandι.Ne var ki bu kavramlarιn sentezlenmesi o kadar da kolay olmadι ... Sonuç itibariyle, Cumhuriyet Türkiyesi'nde Türk-İslam, daha doğrusu Türk-Sünni sentezi olarak İdeolojisi somutlaştιrιldι ve devletin resmi İdeolojisi oldu. Türk ve Sünni olmayan herkesi dιşlayan bu İdeoloji, yapιsι gereği sürekli düşman üretti. Türk-Sünni olmayan bütün unsurlar gibi Dersim, Koçgiri de Kürt-Alevi kimliĝinden ötürü bu düşmanlardan biri olarak görüldü. Böylece o bölgelerdeki Egemenlik kurma çalιşmalarιnιn ideolojik boyutu da hazιrlanmιş oluyordu ... Yeni Türk Devleti'nin daha kurulma aşamasιnda Koçgiri bu gerçeği görmüştü. Koçgiri savaşιnda Kürt-Alevi halka karşι uygulanan vahşet ve Kitlesel kιyιmιn ardιnda yatan gerçek te budur.
Koçgiri aşiret reisi Mustafa Bey'e paşalιk Rütbesi veren Osmanlι padişahι II. Abdülhamit 31 Ağustos 1876'da tahta çιktι ve yaklaşιk 33 yιl boyunca Osmanlι Devletini yönetti. [1] Zaten durumu pek de iç açιcι olmayan Osmanlι Devleti, Osmanlι-Rus savaşι (1877-1878) 'ndan aĝιr bir yenilgi ile çιkmιştι. Devletin dιş borçlarι gibi savaşιn tüm yükü de zaten yoksul olan halkιn üzerine yιkιlmιştι.Devlet, gerek nakit gerekse mal olarak-Aşar, aĝnam rüsumu-Tahsil edilen Vergileri artιrιr. O yιllarda yaşanan kuraklιĝιn da buna eklenmesi Yoksul halkι açlιkla yüz yüze bιrakιr. İşte böyle bir ortamda Mustafa Bey paşalιk rütbesini almιştι. Nuri Dersimi "... Sultan Hamit, Mustafa Bey'e Fahri paşalιk Rütbesi vermiş oldugundan, artιk o havalide Alişanbeyzade Mustafa Paşa'nın en büyük nüfuza sahip bir Kürt beyi olmuştu ..." diyor. [2] Koçgirililer arasιnda Mustafa Bey'in bu nüfuzunu yer yer kötüye kullandιĝι anlatιmlarι yaygιndιr. Öyle ki birçok aile
Bu yüzden Koçgiri'den göç etmek zorunda kalmιştιr.
Ancak, ona karşι gelme cesaretini gösteren köylülerde vardιr. Örneğin, Filik Akın.
Koçgiri'nin Dipsizgöl köyünden Keko Hüseyin,
Kol Abbaslardan Temιr'ιn oĝludur. Gerni kabilesindendir. Keko Hüseyin'in oĝullarιndan Filik Akın, kendisinden Aĝze çayιrιnι isteyen Mustafa Bey'e karşι çιkmιştιr. Mustafa Paşa Kιzιlkale köyünde Çayιra Gevre ve Çayιra Camuşan arazilerinin sahiplerini baskιyla Göçe zorlayarak arazilerine el koymuş, - arazi sahipleri önce Maraş'a oradan da Kadirli'ye göçmüşler-aynι uygulamayι Dipsizgöl köyünde de yapmιş ancak, Filik Ali'nin direnisiyle karşιlaşmιş, aralarιnda tartιşmalar yaşanmιştιr .
FILIK ALI
[1] II. Abdulhamit, "Rumeli'de ve bilhassa Anadolu'da Türk unsurunu kuvvetlendirmek ve herşeyden evvel Kürtleri yoĝurup kendimize mal etmek şarttιr" diyordu. Bak: Ali Kendav, Koçgirililer, Gün Yayιncιlιk, İstanbul, 2004, s. 41.
[1] Dr Vet. M. Nuri Dersimi, Kürdistan Tarihinde Dersim, Zel Yayιncιlιk, 1994, İstanbul, s. 183.
Filik Akın, o dönemde kardeşlerini askere göndermez. Sadece Hasan askere gider ve o da Savaşta ölür.
Mahmut Bey Kιzιlkale köyünde konak inşaa ederken Mustafa Bey çevre köylere yardιm için çaĝrι yapmιş, Filik Akın bu çaĝrιya uyarak kaĝnιlarla taş taşιma işine katιlmιştιr.
Mustafa Bey'le arasι iyi olmayan Filik Ali'nin, onun oĝullarι Alişan ve Haydar Beylerle tam bir dayanιşma içinde olduğunu görüyoruz. Baba tarafιndan Filik Ali'ye, anne tarafιndan da Mustafa Bey'e akraba olan HB, Mustafa Paşa-Filik Akın çatιşmasιnι anlatιrken 'bana ilginç gelen Koçgiri'de Filik Akın, Alişan beylerle birlikte olmuştur' diyordu. Onun bu anlamlι vurgusu aslιnda hem Filik Akın hem de Alişan beylerin kişiliklerini, duygu ve düşüncelerini de içinde barιndιrιyor. Öyle ki, onlarιn kişiliklerinde Koçgiri, kendi kimliĝini özgürce yaşama adιna, diğer çelişkilerin bir kenara bιrakιlarak bir araya gelinebileceĝini, kanιtlamιştιr.
Mustafa Bey'in ölümünden sonra oĝullarι Alişan ve Haydar beyler aşiret reisliĝini devralιrlar. 1908 yιlιnda İkinci Meşrutiyet'in ilanιyla birlikte İstanbul'da bulunan Kürt aydιnlarι örgütlenmeye başlarlar. Alişan ve Haydar beylerde onlarla ilişkidedirler.
30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Mütarekesi ile Osmanlι Devleti ordularιnι daĝιtmayι da kabul etmiş, böylece bünyesinde bulunan halklar kendi kaderlerini tayin etme durumu ve olanaĝι ile karşι karşιya gelmişlerdi. Ekim 1918'de Nuri Dersimi Örgütlenme çalιşmalarιnda bulunmak üzere Koçgiri'ye gelir. Nuri Dersimi, Alişer, Alişan ve Haydar beyler Seyit Rιza ile baĝlantιlι olarak Örgütlenme çalιşmalarι yaparlar. Ocak 1920 'de Kangal ilçesi Yellice nahiyesinde bulunan Hüseyin Abdal Tekkesi'nde bir toplantι düzenlenir ve bu toplantιda Diyarbekir, Van, Bitlis, Elaziz, Dersim ve Koçgiri bölgelerini kapsayan baĝιmsιz bir Kürdistan kurmak için silahlι mücadeleye başlanmasι kararι alιnιr. [3]
Diğer yandan, Mustafa Kemal'de Anadoluya geçmiştir (19 Mayιs 1919). İttihat Terakki'cilerin [4] Turancιlιĝιnι, mevcut şartlar karşιsιnda Türkçülüĝe indirgeyen, Mustafa Kemal ve arkadaşlarι, Osmanlι Devleti'nden geriye kalan topraklar üzerinde yeni bir Türk Devleti kurmaya çalιşmaktadιrlar. Bu çalιsmalarι sιrasιnda Kürtlerin bir kιsmι O'nunla işbirliĝine gitmiş, bir kιsmι da Dersim ve Koçgiri'de olduğu gibi Baĝιmsιz Kürdistan'dan yana tavιr koymuştur.
Ve sonuçta Koçgiri Kürt Baĝιmsιzlιk Savaşι, beklenmeyen gelişmeler nedeniyle öngörülenden önce, Temmuz 1920'de fiilen başlamιştιr.
Ankara'daki Meclis Hükümeti'nin kurduĝu Merkez Ordusu ve Eşkiya Topal Osman çetesinden Oluşan Türk Silahlı Kuvvetleri ile Koçgiri-Dersim silahlι kuvvetleri arasιnda ŞİDDETLİ çatιşmalar yaşanιr.
Bu çarpιşmalarda Koçgirili Filik Ali'yi kuzeydeki-Bağlama Bölgesindeki Kürt silahlι kuvvetlerinin komutanι olarak görüyoruz. Emekli Albay Rahmi Apak ve Nuri Dersimi'nin Türk Harp Tarih Encümeni notlarιna dayanarak verdikleri bilgilere göre: Koçgiri Kuvvetleri'nin 1. dereceden komutanlarι Haydar, Mahmut, Alişan, Naki, Azamet, Kör Rιfat ve Zalim Çavuş, 2. dereceden komutanlarι ise Alişanbeyzade Mahmut, Baytar Nuri, Filik Akın, Azamet Bey, Polis Munzur, Eczacι Halil ve Ovacιk aşiret reisleri'dir. Aynι Kaynak, Filik Ali'nin Bağlama daĝlarιnda bulunan 85 kişilik Kürt silahlι kuvvetlerine komuta ettiğini de belirtiyor.
[1] Bak.: N. Dersimi, age, s. 88.
[1] ittihat ve Terakki yönetimince çιkartιlan Tehcir Yasasι'nιn 12. maddesi şöyleydi: 'Kürtler ufak ufak kafilelere ayrιlιp silahlardan arιndιrιlarak değişik bölgelere Gönderilecek ve orada genel nüfusun yüzde beşini geçmeyecektir. Ayrιntιlar için Bak.: A. Kendav, age, s.104.
Kendisi de savaşιn komutanlarιndan olan Nuri Dersimi 'Kuzey'de Filik Ali ve Paşa beylerle Türk kuvvetleri arasιnda zor savaşlar yapιldιĝιnι belirtir. [6]
Diger Koçgirililer gibi Filik Akın de yalnιz değil, diğer aile fertleri ile birlikte bu savaşιn içindedir. : Kendisi kuzeyde-Bağlama bölgesinde savaşιrken oĝullarιndan Hüseyin ve kardeşi İzzet'te Çengelli daĝlarιnda savaşmaktadιr. Buradaki çatιşmalarda oğlu Hüseyin şehit olur. Bir akrabalarι onun vuruluşunu şöyle anlatιyor: "Hüseyin çarpιşmada vurulduĝunda yanιnda amcasι İzzet ve Ezeler'den Gazi varmιş. İzzet şöyle anlatιyor; - Çengelli daĝιna yakιn bir mevkide çatιşmaya girdik. Akşam üstüydü, her birimiz bir taşιn arkasιnda mevzilendik. Hüseyin ile aramιzdaki mesafe beşyüz metre kadar vardι. Hüseyin vuruldu ve o esnada karşι taraftakiler Hüseyin'in cesedinin üzerine gelmeye çalιştιlar. Maksatlarι üzerindeki cephaneyi almaktι. Biz ateşle karşιlιk verince geri çekilmek zorunda kaldιlar. Karanlιk çökünce Gaziyle beraber Hüseyin'in cesedini çatιşma bölgesinden uzaklaştιrdιk. Çengelli daĝιnι aşarak Elmaseksi köyünde toprağa verdik ve tekrar Çengelli'ye çιktιk ... "
Nurettin Paşa'nιn 30 Mayιs 1921 tarihli raporunda Filik Ali'nin babasι ve üç kardeşi ile bir oğlunun ele geçirildiĝi yazmaktadιr.
1 - N. Dersimi, age, s.108, 2 - Rahmi Apak, T.C. Başkanlιĝι Genelkurmay Harp Tarihi Dairesi Resmi Yayιnlarι, Seri No 1/Türk İstiklal Harbi, 6. Cilt / İç Ayaklanmalar, 1919-1921 / Genelkurmay Basιmevi 1964'den aktaran Komal, Koçgiri Halk Hareketi 1919-1921, 4.Basιm, İstanbul, 1992 s. 91 vd
[1] N. Dersimi, age, s. 102.
[1] Bak.: 1 - Baki Öz, Belgelerle Koçgiri Olayι, İstanbul, s. Yayιnlarι miyim 286., 2 - A. Kendav, age, s.69,
3 - N. Dersimi, age.
Koçgiri'nin onu yanιnda yaşanan ŞİDDETLİ çatιşmalar sonucu Kürt kuvvetleri-içten aldιĝι darbelerin de önemli katkιsιyla-yenilir. [8]
Tüm savaş boyunca Nurettin Paşa [9] ve Eşkıya Topal Osman komutasιndaki Türk kuvvetleri Koçgiri'de tam bir kιyιm yapar, vahşetin her türlüsünü uygular. [10]
Sivas'ta kurulan Sιkιyönetim Divan-ι Harbi'nde yargιlanan binlerce kişi arasιnda Filik Ali'nin Eşi Male'de vardιr. Kιzιlkale köyünden Mahmut Bey'in kιzι eter olayι şöyle anlatιyor.: "Bütün beyler tayfasιnιn eşleri, çocuklarι tutuklandι. Içinizde Filik Ali'nin Eşi kimdir, iki adιm öne çιksιn dediler. Erkek, - Benim dedi. Bu esnada sorgulayan rütbeli kişi Male'ye hakarette bulundu. Bunu gören kardeşim Rüstem dayanamadι ve - Efendi, efendi. Kadιna hakaret edilmez.
Filik Ali'nin oğlu Hüseyin
dedi.Rüstem o zamanlar 13 yaşιndaydι. ".
Yargιlamalar sonucu yüzden fazla kişi idama, birçok kişi de çeşitli cezalara çarptιrιlιr. Mustafa Kemal'in istemi üzerine Alişer ve Nuri Dersimi dιşιndakiler af edilir. Birçok kişi batι illerine sürgüne gönderilir.
Kemalist rejimin daha sonraki uygulamalarιnιn da onu defasιnda teyit ettiği üzere, uygulanan vahşet, Kitlesel kιyιm ve sürgünler Koçgiri'nin haklιlιlιĝιnι acι bir þekilde kanιtlamιştιr.
Gerek resmi tarih tezi savunucularι gerekse de resmi ideolojinin sindirdiĝi ve asimile ettiği kiþilerin isyan, olay vb. kavramlarla özünden saptιrmaya çalιştιklarι, Koçgiri Kürt Baĝιmsιzlιk Savaşι hakkιnda eski TC Cumhurbaşkanι Celal Bayar (!) 'Ιn şu sözlerini hatιrlatmakta yarar var: "Dersim isyanι, tamamen Kürtlerin siyasi düşünceleridir. Bunlar ne anarşittir, ne şudur, ne budur. Bunlar dogrudan doĝruya müstakil bir Kürt hükümetini kurmak istiyorlardι ... Dersimliler'in Kürtlük hesabιna en idealistleri Koçgiri'de toplandιlar, Teşkilat yaptιlar. Sivil, asker bütün kuvvetleri ile oraya toplandιlar. Orada mühim bir kuvvet teşekkül etti.Koçgiri 'de isyan çιktι ... Koçgiri bence diğer isyanlarιn hepsinden mühimdir ... Koçgiri'de çok mühim muharebeler oldu. Iki taraftan da çok telefat verildi ... bölgede tam bir tenkil hareketi başladι. "(A. Kendav, age, s. 103 vd.). Kendini Türk sanan-sandιrιlan Kürtler'in dikkatine sunulur.
[1] Nurettin Paşa, 'asi köylerini daĝιtmak, bunlarι Anadolu'nun başka bölgelerine yer yer serpiştirmek ve Türklerin arasιna yerleştirmek, kendilerine Türk olduklarιnι aşιlamak' fikrini savunuyordu. Kenan Esengin, Milli mücadelede İç Ayaklanmalar, den aktaran A. Kendav, yaş, 81 sn. Dipnot 1 ve 4'ile karşιlaştιrιnιz.
[1] Bak.: 1 - N. Dersimi, age, 2 - A. Kendav, yaş, 3-B. Öz, yaş, 4-Komal, yaş, 5 - Ebubekir Hazιm Tepeyran, Kurtuluş Savaşι Anιlarι, Çağdaş Yayιnlarι, İstanbul, 1982. 6 - Evin Çiçek, Koçgiri Ulusal Kurtuluş Hareketi, Apec Yayιnlarι, 1. Baskι, Stockholm 1999 ve Koçgiri'yi yaşayanlar Anlatιyor, 7 - Abdurrahman Aslan, TBMM Gizli Celse Zabιtlarι, Cilt 2, 8 - Faik Bulut, Belgelerle Dersim Raporlarι, Yön Yayιncιlιk, 1992.
[1] Uygulamalarιn ideolojik boyutunu göstermesi bakιmιndan İsmet İnönü ve dönemin Adalet Bakanι Mahmut Esat Bozkurt'un şu sözleri belirteç niteliĝindedir.:
-İsmet İnönü: "... Bu ülkede Türk ulusu etnik ve ιrksal haklar talep etmek hakkιna sahiptir. Başka hiç kimsenin böyle bir hakkι yoktur ... "(31 Ağustos 1930 tarihli Milliyet Gazetesi).
- Mahmut Esat Bozkurt: "... Türk, bu Ülkenin yegane efendisi, yegane sahibidir. Saf Türk soyundan olmayanlarιn bu memlekette bir tek haklarι vardιr; hakkι hizmetçi olma, köle olma hakkι! Dost ve düşman, hatta dağlar bu hakikati böyle bilsinler. "(19 Eylül 1930 tarihli Milliyet Gazetesi). Bak.: A. Kendav, age, s.118 vd. 1., 4. ve 9. dipnotlarla karşιlaştιrιnιz.
Daha sonralarι Filik Akın de yakalanιr. Yakalandιĝιnι duyan yeğeni Dursun Zara'ya gider. Filik Ali'nin ayaklarιna gürzler baĝlι vaziyette götürüldüĝünü görünce orada kriz geçirir ve ölür. Filik Akın ise Zara beylerinin araya girmesiyle sonuçta serbest bιrakιlιr.
Savaş sonrasι köylerine dönebilen Koçgirililer yakιlιp yιkιlan evlerini yeniden yapmaya başlarlar. Filik Akın, önce bir müddet Sandal köyünde kalιr. Sonra tekrar Dipsizgöl köyüne döner. Kardeşleri Halil ve İlyas arazi ve ev yeri verir. Hayatιnι Dipsizgöl'de sürdürür. 1940'lara doğru orda ölüyor.
Koçgiri, Dersim, Aĝrι ve diğerleri. Tarih derslerle dolu, günü anlamanιn, yarιnι görebilmenin anahtarι. Biz, Koçgirili önderlerden Filik Ali'nin şahsιnda, bir kez daha bu anahtarι işaret etmeye çalιştιk.
Son söz yerine:
"Pir Sultan im, em koç bikin
Ji deste Pîr Bade vexwin,
Ji minkûran dûr bikevin,
İnkar Rojek parce dibe. "[12]
Ali Kendav, Haziran 2008
KAYNAKLAR
I-Sözlü Kaynaklar: ...
II-Yazιlι Kaynaklar:
1 - Ali Kendav, Koçgirililer, Gün Yayιncιlιk, 2004, İstanbul.
2 - Dr Vet. M. Nuri Dersimi, Kürdistan Tarihinde Dersim, Zel Yayιncιlιk, 1994, İstanbul.
3 - Rahmi Apak, T.C. Başkanlιĝι Genelkurmay Harp Tarihi Dairesi Resmi Yayιnlarι, Seri No.1 / Türk İstiklal Harbi, 6. Cilt / İç Ayaklanmalar, 1919-1921, 1964, Genelkurmay Basιmevi, Ankara ..
4 - Komal, Koçgiri Halk Hareketi, 1919-1921, 4. Basιm 1992, İstanbul.
5 - Baki Öz, Belgelerle Koçgiri Olayι, Can Yayιnlarι, 1999, İstanbul.
6 - Kenan Esengin, Milli mücadelede İç Ayaklanmalar, Aĝrι Yayιnlarι, 1982, İstanbul.
7 - Ebubekir Hazιm Tepeyran, Kurtuluş Savaşι Anιlarι, Çağdaş Yayιnlarι, 1982, İstanbul.
8 - Evin Çiçek, Koçgiri Ulusal Kurtuluş Hareketi, Apec Yayιnlarι, 1.Baskι 1999, Stokholm ve Koçgiriyi yaşayanlar Anlatιyor-Röportaj.
9 - Faik Bulut, Belgelerle Dersim Raporlarι, Yön Yayιncιlιk, 1992, İstanbul.
10 - Zeynel Abidin, areketiHHHH Pir Sultan Evdal im Ez bi Peyman im, Kani, 2003, Berlin.
[1] II. Abdulhamit, "Rumeli'de ve bilhassa Anadolu'da Türk unsurunu kuvvetlendirmek ve herşeyden evvel Kürtleri yoĝurup kendimize mal etmek şarttιr" diyordu. Bak: Ali Kendav, Koçgirililer, Gün Yayιncιlιk, İstanbul, 2004, s. 41.
[2] Dr Vet. M. Nuri Dersimi, Kürdistan Tarihinde Dersim, Zel Yayιncιlιk, 1994, İstanbul, s. 183.
[3] Bak.: N. Dersimi, age, s. 88.
[4] ittihat ve Terakki yönetimince çιkartιlan Tehcir Yasasι'nιn 12. maddesi şöyleydi: 'Kürtler ufak ufak kafilelere ayrιlιp silahlardan arιndιrιlarak değişik bölgelere Gönderilecek ve orada genel nüfusun yüzde beşini geçmeyecektir. Ayrιntιlar için Bak.: A. Kendav, age, s.104.
[5] 1 - N. Dersimi, age, s.108, 2 - Rahmi Apak, TC Başkanlιĝι Genelkurmay Harp Tarihi Dairesi Resmi Yayιnlarι, Seri No 1/Türk İstiklal Harbi, 6. Cilt / İç Ayaklanmalar, 1919-1921 / Genelkurmay Basιmevi 1964'den aktaran Komal, Koçgiri Halk Hareketi 1919-1921, 4.Basιm, İstanbul, 1992 s. 91 vd.
[6] N. Dersimi, age, s. 102.
[7] Bak.: 1 - Baki Öz, Belgelerle Koçgiri Olayι, İstanbul, s. Yayιnlarι miyim 286., 2 - A. Kendav, age, s.69,
3 - N. Dersimi, age.
[8] Gerek resmi tarih tezi savunucularι gerekse de resmi ideolojinin sindirdiĝi ve asimile ettiği kiþilerin isyan, olay vb. kavramlarla özünden saptιrmaya çalιştιklarι, Koçgiri Kürt Baĝιmsιzlιk Savaşι hakkιnda eski TC Cumhurbaşkanι Celal Bayar (!) 'Ιn şu sözlerini hatιrlatmakta yarar var: "Dersim isyanι, tamamen Kürtlerin siyasi düşünceleridir. Bunlar ne anarşittir, ne şudur, ne budur. Bunlar dogrudan doĝruya müstakil bir Kürt hükümetini kurmak istiyorlardι ... Dersimliler'in Kürtlük hesabιna en idealistleri Koçgiri'de toplandιlar, Teşkilat yaptιlar. Sivil, asker bütün kuvvetleri ile oraya toplandιlar. Orada mühim bir kuvvet teşekkül etti.Koçgiri 'de isyan çιktι ... Koçgiri bence diğer isyanlarιn hepsinden mühimdir ... Koçgiri'de çok mühim muharebeler oldu. Iki taraftan da çok telefat verildi ... bölgede tam bir tenkil hareketi başladι. "(A. Kendav, age, s. 103 vd.). Kendini Türk sanan-sandιrιlan Kürtler'in dikkatine sunulur.
[9] Nurettin Paşa, 'asi köylerini daĝιtmak, bunlarι Anadolu'nun başka bölgelerine yer yer serpiştirmek ve Türklerin arasιna yerleştirmek, kendilerine Türk olduklarιnι aşιlamak' fikrini savunuyordu. Kenan Esengin, Milli mücadelede İç Ayaklanmalar, den aktaran A. Kendav, yaş, 81 sn. Dipnot 1 ve 4'ile karşιlaştιrιnιz.
[10] Bak.: 1 - N. Dersimi, age, 2 - A. Kendav, yaş, 3-B. Öz, yaş, 4-Komal, yaş, 5 - Ebubekir Hazιm Tepeyran, Kurtuluş Savaşι Anιlarι, Çağdaş Yayιnlarι, İstanbul, 1982. 6 - Evin Çiçek, Koçgiri Ulusal Kurtuluş Hareketi, Apec Yayιnlarι, 1. Baskι, Stockholm 1999 ve Koçgiri'yi yaşayanlar Anlatιyor, 7 - Abdurrahman Aslan, TBMM Gizli Celse Zabιtlarι, Cilt 2, 8 - Faik Bulut, Belgelerle Dersim Raporlarι, Yön Yayιncιlιk, 1992.
[11] Uygulamalarιn ideolojik boyutunu göstermesi bakιmιndan İsmet İnönü ve dönemin Adalet Bakanι Mahmut Esat Bozkurt'un şu sözleri belirteç niteliĝindedir.:
-İsmet İnönü: "... Bu ülkede Türk ulusu etnik ve ιrksal haklar talep etmek hakkιna sahiptir. Başka hiç kimsenin böyle bir hakkι yoktur ... "(31 Ağustos 1930 tarihli Milliyet Gazetesi).
- Mahmut Esat Bozkurt: "... Türk, bu Ülkenin yegane efendisi, yegane sahibidir. Saf Türk soyundan olmayanlarιn bu memlekette bir tek haklarι vardιr; hakkι hizmetçi olma, köle olma hakkι! Dost ve düşman, hatta dağlar bu hakikati böyle bilsinler. "(19 Eylül 1930 tarihli Milliyet Gazetesi). Bak.: A. Kendav, age, s.118 vd. 1., 4. ve 9. dipnotlarla karşιlaştιrιnιz.
[12] Pir Sultan Evdal im Ez bi Peyman im, Werger û Berhevkirin: Zeynel Abidin, Kani, 2003 Berlin, s. 20.
Pir Sultan Evdal im Ez bi Peyman im, Werger û Berhevkirin: Zeynel Abidin, Kani, 2003 Berlin, s. 20.
Kaynak: ALİ KENDAV izinsiz kopyalanamaz!
SEVGİLİ ALİ KENDAV SİZDEN İZİN Alıp YAYINLIYORUM ..
BENDE KOÇGİRİLİYİM VE DOGRULUĞUNA İnandığım BİLGİLERİ Yayınlama ve Kaynak göstermeye YETKİLİYİM SAYGILAR ..
Osmanlι Devleti birçok çelişkilerini Yeni Türk Devleti'ne terk ederek tarihe karιştι. Yavuz Selim'den günümüze sunnilik, II. Abdulhamit'ten itibaren de buna ek olarak TÜRKÇÜLÜK devlet katιnda geçer akçe oldu. Osmanlιlιk ve İslamcιlιk'ιn çöküş sürecindeki Osmanlι'yι kurtaramayacaĝι anlaşιlιnca Türkçülük'ten medet umulmaya başlandι.Ne var ki bu kavramlarιn sentezlenmesi o kadar da kolay olmadι ... Sonuç itibariyle, Cumhuriyet Türkiyesi'nde Türk-İslam, daha doğrusu Türk-Sünni sentezi olarak İdeolojisi somutlaştιrιldι ve devletin resmi İdeolojisi oldu. Türk ve Sünni olmayan herkesi dιşlayan bu İdeoloji, yapιsι gereği sürekli düşman üretti. Türk-Sünni olmayan bütün unsurlar gibi Dersim, Koçgiri de Kürt-Alevi kimliĝinden ötürü bu düşmanlardan biri olarak görüldü. Böylece o bölgelerdeki Egemenlik kurma çalιşmalarιnιn ideolojik boyutu da hazιrlanmιş oluyordu ... Yeni Türk Devleti'nin daha kurulma aşamasιnda Koçgiri bu gerçeği görmüştü. Koçgiri savaşιnda Kürt-Alevi halka karşι uygulanan vahşet ve Kitlesel kιyιmιn ardιnda yatan gerçek te budur.
Koçgiri aşiret reisi Mustafa Bey'e paşalιk Rütbesi veren Osmanlι padişahι II. Abdülhamit 31 Ağustos 1876'da tahta çιktι ve yaklaşιk 33 yιl boyunca Osmanlι Devletini yönetti. [1] Zaten durumu pek de iç açιcι olmayan Osmanlι Devleti, Osmanlι-Rus savaşι (1877-1878) 'ndan aĝιr bir yenilgi ile çιkmιştι. Devletin dιş borçlarι gibi savaşιn tüm yükü de zaten yoksul olan halkιn üzerine yιkιlmιştι.Devlet, gerek nakit gerekse mal olarak-Aşar, aĝnam rüsumu-Tahsil edilen Vergileri artιrιr. O yιllarda yaşanan kuraklιĝιn da buna eklenmesi Yoksul halkι açlιkla yüz yüze bιrakιr. İşte böyle bir ortamda Mustafa Bey paşalιk rütbesini almιştι. Nuri Dersimi "... Sultan Hamit, Mustafa Bey'e Fahri paşalιk Rütbesi vermiş oldugundan, artιk o havalide Alişanbeyzade Mustafa Paşa'nın en büyük nüfuza sahip bir Kürt beyi olmuştu ..." diyor. [2] Koçgirililer arasιnda Mustafa Bey'in bu nüfuzunu yer yer kötüye kullandιĝι anlatιmlarι yaygιndιr. Öyle ki birçok aile
Bu yüzden Koçgiri'den göç etmek zorunda kalmιştιr.
Ancak, ona karşι gelme cesaretini gösteren köylülerde vardιr. Örneğin, Filik Akın.
Koçgiri'nin Dipsizgöl köyünden Keko Hüseyin,
Kol Abbaslardan Temιr'ιn oĝludur. Gerni kabilesindendir. Keko Hüseyin'in oĝullarιndan Filik Akın, kendisinden Aĝze çayιrιnι isteyen Mustafa Bey'e karşι çιkmιştιr. Mustafa Paşa Kιzιlkale köyünde Çayιra Gevre ve Çayιra Camuşan arazilerinin sahiplerini baskιyla Göçe zorlayarak arazilerine el koymuş, - arazi sahipleri önce Maraş'a oradan da Kadirli'ye göçmüşler-aynι uygulamayι Dipsizgöl köyünde de yapmιş ancak, Filik Ali'nin direnisiyle karşιlaşmιş, aralarιnda tartιşmalar yaşanmιştιr .
FILIK ALI
[1] II. Abdulhamit, "Rumeli'de ve bilhassa Anadolu'da Türk unsurunu kuvvetlendirmek ve herşeyden evvel Kürtleri yoĝurup kendimize mal etmek şarttιr" diyordu. Bak: Ali Kendav, Koçgirililer, Gün Yayιncιlιk, İstanbul, 2004, s. 41.
[1] Dr Vet. M. Nuri Dersimi, Kürdistan Tarihinde Dersim, Zel Yayιncιlιk, 1994, İstanbul, s. 183.
Filik Akın, o dönemde kardeşlerini askere göndermez. Sadece Hasan askere gider ve o da Savaşta ölür.
Mahmut Bey Kιzιlkale köyünde konak inşaa ederken Mustafa Bey çevre köylere yardιm için çaĝrι yapmιş, Filik Akın bu çaĝrιya uyarak kaĝnιlarla taş taşιma işine katιlmιştιr.
Mustafa Bey'le arasι iyi olmayan Filik Ali'nin, onun oĝullarι Alişan ve Haydar Beylerle tam bir dayanιşma içinde olduğunu görüyoruz. Baba tarafιndan Filik Ali'ye, anne tarafιndan da Mustafa Bey'e akraba olan HB, Mustafa Paşa-Filik Akın çatιşmasιnι anlatιrken 'bana ilginç gelen Koçgiri'de Filik Akın, Alişan beylerle birlikte olmuştur' diyordu. Onun bu anlamlι vurgusu aslιnda hem Filik Akın hem de Alişan beylerin kişiliklerini, duygu ve düşüncelerini de içinde barιndιrιyor. Öyle ki, onlarιn kişiliklerinde Koçgiri, kendi kimliĝini özgürce yaşama adιna, diğer çelişkilerin bir kenara bιrakιlarak bir araya gelinebileceĝini, kanιtlamιştιr.
Mustafa Bey'in ölümünden sonra oĝullarι Alişan ve Haydar beyler aşiret reisliĝini devralιrlar. 1908 yιlιnda İkinci Meşrutiyet'in ilanιyla birlikte İstanbul'da bulunan Kürt aydιnlarι örgütlenmeye başlarlar. Alişan ve Haydar beylerde onlarla ilişkidedirler.
30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Mütarekesi ile Osmanlι Devleti ordularιnι daĝιtmayι da kabul etmiş, böylece bünyesinde bulunan halklar kendi kaderlerini tayin etme durumu ve olanaĝι ile karşι karşιya gelmişlerdi. Ekim 1918'de Nuri Dersimi Örgütlenme çalιşmalarιnda bulunmak üzere Koçgiri'ye gelir. Nuri Dersimi, Alişer, Alişan ve Haydar beyler Seyit Rιza ile baĝlantιlι olarak Örgütlenme çalιşmalarι yaparlar. Ocak 1920 'de Kangal ilçesi Yellice nahiyesinde bulunan Hüseyin Abdal Tekkesi'nde bir toplantι düzenlenir ve bu toplantιda Diyarbekir, Van, Bitlis, Elaziz, Dersim ve Koçgiri bölgelerini kapsayan baĝιmsιz bir Kürdistan kurmak için silahlι mücadeleye başlanmasι kararι alιnιr. [3]
Diğer yandan, Mustafa Kemal'de Anadoluya geçmiştir (19 Mayιs 1919). İttihat Terakki'cilerin [4] Turancιlιĝιnι, mevcut şartlar karşιsιnda Türkçülüĝe indirgeyen, Mustafa Kemal ve arkadaşlarι, Osmanlι Devleti'nden geriye kalan topraklar üzerinde yeni bir Türk Devleti kurmaya çalιşmaktadιrlar. Bu çalιsmalarι sιrasιnda Kürtlerin bir kιsmι O'nunla işbirliĝine gitmiş, bir kιsmι da Dersim ve Koçgiri'de olduğu gibi Baĝιmsιz Kürdistan'dan yana tavιr koymuştur.
Ve sonuçta Koçgiri Kürt Baĝιmsιzlιk Savaşι, beklenmeyen gelişmeler nedeniyle öngörülenden önce, Temmuz 1920'de fiilen başlamιştιr.
Ankara'daki Meclis Hükümeti'nin kurduĝu Merkez Ordusu ve Eşkiya Topal Osman çetesinden Oluşan Türk Silahlı Kuvvetleri ile Koçgiri-Dersim silahlι kuvvetleri arasιnda ŞİDDETLİ çatιşmalar yaşanιr.
Bu çarpιşmalarda Koçgirili Filik Ali'yi kuzeydeki-Bağlama Bölgesindeki Kürt silahlι kuvvetlerinin komutanι olarak görüyoruz. Emekli Albay Rahmi Apak ve Nuri Dersimi'nin Türk Harp Tarih Encümeni notlarιna dayanarak verdikleri bilgilere göre: Koçgiri Kuvvetleri'nin 1. dereceden komutanlarι Haydar, Mahmut, Alişan, Naki, Azamet, Kör Rιfat ve Zalim Çavuş, 2. dereceden komutanlarι ise Alişanbeyzade Mahmut, Baytar Nuri, Filik Akın, Azamet Bey, Polis Munzur, Eczacι Halil ve Ovacιk aşiret reisleri'dir. Aynι Kaynak, Filik Ali'nin Bağlama daĝlarιnda bulunan 85 kişilik Kürt silahlι kuvvetlerine komuta ettiğini de belirtiyor.
[1] Bak.: N. Dersimi, age, s. 88.
[1] ittihat ve Terakki yönetimince çιkartιlan Tehcir Yasasι'nιn 12. maddesi şöyleydi: 'Kürtler ufak ufak kafilelere ayrιlιp silahlardan arιndιrιlarak değişik bölgelere Gönderilecek ve orada genel nüfusun yüzde beşini geçmeyecektir. Ayrιntιlar için Bak.: A. Kendav, age, s.104.
Kendisi de savaşιn komutanlarιndan olan Nuri Dersimi 'Kuzey'de Filik Ali ve Paşa beylerle Türk kuvvetleri arasιnda zor savaşlar yapιldιĝιnι belirtir. [6]
Diger Koçgirililer gibi Filik Akın de yalnιz değil, diğer aile fertleri ile birlikte bu savaşιn içindedir. : Kendisi kuzeyde-Bağlama bölgesinde savaşιrken oĝullarιndan Hüseyin ve kardeşi İzzet'te Çengelli daĝlarιnda savaşmaktadιr. Buradaki çatιşmalarda oğlu Hüseyin şehit olur. Bir akrabalarι onun vuruluşunu şöyle anlatιyor: "Hüseyin çarpιşmada vurulduĝunda yanιnda amcasι İzzet ve Ezeler'den Gazi varmιş. İzzet şöyle anlatιyor; - Çengelli daĝιna yakιn bir mevkide çatιşmaya girdik. Akşam üstüydü, her birimiz bir taşιn arkasιnda mevzilendik. Hüseyin ile aramιzdaki mesafe beşyüz metre kadar vardι. Hüseyin vuruldu ve o esnada karşι taraftakiler Hüseyin'in cesedinin üzerine gelmeye çalιştιlar. Maksatlarι üzerindeki cephaneyi almaktι. Biz ateşle karşιlιk verince geri çekilmek zorunda kaldιlar. Karanlιk çökünce Gaziyle beraber Hüseyin'in cesedini çatιşma bölgesinden uzaklaştιrdιk. Çengelli daĝιnι aşarak Elmaseksi köyünde toprağa verdik ve tekrar Çengelli'ye çιktιk ... "
Nurettin Paşa'nιn 30 Mayιs 1921 tarihli raporunda Filik Ali'nin babasι ve üç kardeşi ile bir oğlunun ele geçirildiĝi yazmaktadιr.
1 - N. Dersimi, age, s.108, 2 - Rahmi Apak, T.C. Başkanlιĝι Genelkurmay Harp Tarihi Dairesi Resmi Yayιnlarι, Seri No 1/Türk İstiklal Harbi, 6. Cilt / İç Ayaklanmalar, 1919-1921 / Genelkurmay Basιmevi 1964'den aktaran Komal, Koçgiri Halk Hareketi 1919-1921, 4.Basιm, İstanbul, 1992 s. 91 vd
[1] N. Dersimi, age, s. 102.
[1] Bak.: 1 - Baki Öz, Belgelerle Koçgiri Olayι, İstanbul, s. Yayιnlarι miyim 286., 2 - A. Kendav, age, s.69,
3 - N. Dersimi, age.
Koçgiri'nin onu yanιnda yaşanan ŞİDDETLİ çatιşmalar sonucu Kürt kuvvetleri-içten aldιĝι darbelerin de önemli katkιsιyla-yenilir. [8]
Tüm savaş boyunca Nurettin Paşa [9] ve Eşkıya Topal Osman komutasιndaki Türk kuvvetleri Koçgiri'de tam bir kιyιm yapar, vahşetin her türlüsünü uygular. [10]
Sivas'ta kurulan Sιkιyönetim Divan-ι Harbi'nde yargιlanan binlerce kişi arasιnda Filik Ali'nin Eşi Male'de vardιr. Kιzιlkale köyünden Mahmut Bey'in kιzι eter olayι şöyle anlatιyor.: "Bütün beyler tayfasιnιn eşleri, çocuklarι tutuklandι. Içinizde Filik Ali'nin Eşi kimdir, iki adιm öne çιksιn dediler. Erkek, - Benim dedi. Bu esnada sorgulayan rütbeli kişi Male'ye hakarette bulundu. Bunu gören kardeşim Rüstem dayanamadι ve - Efendi, efendi. Kadιna hakaret edilmez.
Filik Ali'nin oğlu Hüseyin
dedi.Rüstem o zamanlar 13 yaşιndaydι. ".
Yargιlamalar sonucu yüzden fazla kişi idama, birçok kişi de çeşitli cezalara çarptιrιlιr. Mustafa Kemal'in istemi üzerine Alişer ve Nuri Dersimi dιşιndakiler af edilir. Birçok kişi batι illerine sürgüne gönderilir.
Kemalist rejimin daha sonraki uygulamalarιnιn da onu defasιnda teyit ettiği üzere, uygulanan vahşet, Kitlesel kιyιm ve sürgünler Koçgiri'nin haklιlιlιĝιnι acι bir þekilde kanιtlamιştιr.
Gerek resmi tarih tezi savunucularι gerekse de resmi ideolojinin sindirdiĝi ve asimile ettiği kiþilerin isyan, olay vb. kavramlarla özünden saptιrmaya çalιştιklarι, Koçgiri Kürt Baĝιmsιzlιk Savaşι hakkιnda eski TC Cumhurbaşkanι Celal Bayar (!) 'Ιn şu sözlerini hatιrlatmakta yarar var: "Dersim isyanι, tamamen Kürtlerin siyasi düşünceleridir. Bunlar ne anarşittir, ne şudur, ne budur. Bunlar dogrudan doĝruya müstakil bir Kürt hükümetini kurmak istiyorlardι ... Dersimliler'in Kürtlük hesabιna en idealistleri Koçgiri'de toplandιlar, Teşkilat yaptιlar. Sivil, asker bütün kuvvetleri ile oraya toplandιlar. Orada mühim bir kuvvet teşekkül etti.Koçgiri 'de isyan çιktι ... Koçgiri bence diğer isyanlarιn hepsinden mühimdir ... Koçgiri'de çok mühim muharebeler oldu. Iki taraftan da çok telefat verildi ... bölgede tam bir tenkil hareketi başladι. "(A. Kendav, age, s. 103 vd.). Kendini Türk sanan-sandιrιlan Kürtler'in dikkatine sunulur.
[1] Nurettin Paşa, 'asi köylerini daĝιtmak, bunlarι Anadolu'nun başka bölgelerine yer yer serpiştirmek ve Türklerin arasιna yerleştirmek, kendilerine Türk olduklarιnι aşιlamak' fikrini savunuyordu. Kenan Esengin, Milli mücadelede İç Ayaklanmalar, den aktaran A. Kendav, yaş, 81 sn. Dipnot 1 ve 4'ile karşιlaştιrιnιz.
[1] Bak.: 1 - N. Dersimi, age, 2 - A. Kendav, yaş, 3-B. Öz, yaş, 4-Komal, yaş, 5 - Ebubekir Hazιm Tepeyran, Kurtuluş Savaşι Anιlarι, Çağdaş Yayιnlarι, İstanbul, 1982. 6 - Evin Çiçek, Koçgiri Ulusal Kurtuluş Hareketi, Apec Yayιnlarι, 1. Baskι, Stockholm 1999 ve Koçgiri'yi yaşayanlar Anlatιyor, 7 - Abdurrahman Aslan, TBMM Gizli Celse Zabιtlarι, Cilt 2, 8 - Faik Bulut, Belgelerle Dersim Raporlarι, Yön Yayιncιlιk, 1992.
[1] Uygulamalarιn ideolojik boyutunu göstermesi bakιmιndan İsmet İnönü ve dönemin Adalet Bakanι Mahmut Esat Bozkurt'un şu sözleri belirteç niteliĝindedir.:
-İsmet İnönü: "... Bu ülkede Türk ulusu etnik ve ιrksal haklar talep etmek hakkιna sahiptir. Başka hiç kimsenin böyle bir hakkι yoktur ... "(31 Ağustos 1930 tarihli Milliyet Gazetesi).
- Mahmut Esat Bozkurt: "... Türk, bu Ülkenin yegane efendisi, yegane sahibidir. Saf Türk soyundan olmayanlarιn bu memlekette bir tek haklarι vardιr; hakkι hizmetçi olma, köle olma hakkι! Dost ve düşman, hatta dağlar bu hakikati böyle bilsinler. "(19 Eylül 1930 tarihli Milliyet Gazetesi). Bak.: A. Kendav, age, s.118 vd. 1., 4. ve 9. dipnotlarla karşιlaştιrιnιz.
Daha sonralarι Filik Akın de yakalanιr. Yakalandιĝιnι duyan yeğeni Dursun Zara'ya gider. Filik Ali'nin ayaklarιna gürzler baĝlι vaziyette götürüldüĝünü görünce orada kriz geçirir ve ölür. Filik Akın ise Zara beylerinin araya girmesiyle sonuçta serbest bιrakιlιr.
Savaş sonrasι köylerine dönebilen Koçgirililer yakιlιp yιkιlan evlerini yeniden yapmaya başlarlar. Filik Akın, önce bir müddet Sandal köyünde kalιr. Sonra tekrar Dipsizgöl köyüne döner. Kardeşleri Halil ve İlyas arazi ve ev yeri verir. Hayatιnι Dipsizgöl'de sürdürür. 1940'lara doğru orda ölüyor.
Koçgiri, Dersim, Aĝrι ve diğerleri. Tarih derslerle dolu, günü anlamanιn, yarιnι görebilmenin anahtarι. Biz, Koçgirili önderlerden Filik Ali'nin şahsιnda, bir kez daha bu anahtarι işaret etmeye çalιştιk.
Son söz yerine:
"Pir Sultan im, em koç bikin
Ji deste Pîr Bade vexwin,
Ji minkûran dûr bikevin,
İnkar Rojek parce dibe. "[12]
Ali Kendav, Haziran 2008
KAYNAKLAR
I-Sözlü Kaynaklar: ...
II-Yazιlι Kaynaklar:
1 - Ali Kendav, Koçgirililer, Gün Yayιncιlιk, 2004, İstanbul.
2 - Dr Vet. M. Nuri Dersimi, Kürdistan Tarihinde Dersim, Zel Yayιncιlιk, 1994, İstanbul.
3 - Rahmi Apak, T.C. Başkanlιĝι Genelkurmay Harp Tarihi Dairesi Resmi Yayιnlarι, Seri No.1 / Türk İstiklal Harbi, 6. Cilt / İç Ayaklanmalar, 1919-1921, 1964, Genelkurmay Basιmevi, Ankara ..
4 - Komal, Koçgiri Halk Hareketi, 1919-1921, 4. Basιm 1992, İstanbul.
5 - Baki Öz, Belgelerle Koçgiri Olayι, Can Yayιnlarι, 1999, İstanbul.
6 - Kenan Esengin, Milli mücadelede İç Ayaklanmalar, Aĝrι Yayιnlarι, 1982, İstanbul.
7 - Ebubekir Hazιm Tepeyran, Kurtuluş Savaşι Anιlarι, Çağdaş Yayιnlarι, 1982, İstanbul.
8 - Evin Çiçek, Koçgiri Ulusal Kurtuluş Hareketi, Apec Yayιnlarι, 1.Baskι 1999, Stokholm ve Koçgiriyi yaşayanlar Anlatιyor-Röportaj.
9 - Faik Bulut, Belgelerle Dersim Raporlarι, Yön Yayιncιlιk, 1992, İstanbul.
10 - Zeynel Abidin, areketiHHHH Pir Sultan Evdal im Ez bi Peyman im, Kani, 2003, Berlin.
[1] II. Abdulhamit, "Rumeli'de ve bilhassa Anadolu'da Türk unsurunu kuvvetlendirmek ve herşeyden evvel Kürtleri yoĝurup kendimize mal etmek şarttιr" diyordu. Bak: Ali Kendav, Koçgirililer, Gün Yayιncιlιk, İstanbul, 2004, s. 41.
[2] Dr Vet. M. Nuri Dersimi, Kürdistan Tarihinde Dersim, Zel Yayιncιlιk, 1994, İstanbul, s. 183.
[3] Bak.: N. Dersimi, age, s. 88.
[4] ittihat ve Terakki yönetimince çιkartιlan Tehcir Yasasι'nιn 12. maddesi şöyleydi: 'Kürtler ufak ufak kafilelere ayrιlιp silahlardan arιndιrιlarak değişik bölgelere Gönderilecek ve orada genel nüfusun yüzde beşini geçmeyecektir. Ayrιntιlar için Bak.: A. Kendav, age, s.104.
[5] 1 - N. Dersimi, age, s.108, 2 - Rahmi Apak, TC Başkanlιĝι Genelkurmay Harp Tarihi Dairesi Resmi Yayιnlarι, Seri No 1/Türk İstiklal Harbi, 6. Cilt / İç Ayaklanmalar, 1919-1921 / Genelkurmay Basιmevi 1964'den aktaran Komal, Koçgiri Halk Hareketi 1919-1921, 4.Basιm, İstanbul, 1992 s. 91 vd.
[6] N. Dersimi, age, s. 102.
[7] Bak.: 1 - Baki Öz, Belgelerle Koçgiri Olayι, İstanbul, s. Yayιnlarι miyim 286., 2 - A. Kendav, age, s.69,
3 - N. Dersimi, age.
[8] Gerek resmi tarih tezi savunucularι gerekse de resmi ideolojinin sindirdiĝi ve asimile ettiği kiþilerin isyan, olay vb. kavramlarla özünden saptιrmaya çalιştιklarι, Koçgiri Kürt Baĝιmsιzlιk Savaşι hakkιnda eski TC Cumhurbaşkanι Celal Bayar (!) 'Ιn şu sözlerini hatιrlatmakta yarar var: "Dersim isyanι, tamamen Kürtlerin siyasi düşünceleridir. Bunlar ne anarşittir, ne şudur, ne budur. Bunlar dogrudan doĝruya müstakil bir Kürt hükümetini kurmak istiyorlardι ... Dersimliler'in Kürtlük hesabιna en idealistleri Koçgiri'de toplandιlar, Teşkilat yaptιlar. Sivil, asker bütün kuvvetleri ile oraya toplandιlar. Orada mühim bir kuvvet teşekkül etti.Koçgiri 'de isyan çιktι ... Koçgiri bence diğer isyanlarιn hepsinden mühimdir ... Koçgiri'de çok mühim muharebeler oldu. Iki taraftan da çok telefat verildi ... bölgede tam bir tenkil hareketi başladι. "(A. Kendav, age, s. 103 vd.). Kendini Türk sanan-sandιrιlan Kürtler'in dikkatine sunulur.
[9] Nurettin Paşa, 'asi köylerini daĝιtmak, bunlarι Anadolu'nun başka bölgelerine yer yer serpiştirmek ve Türklerin arasιna yerleştirmek, kendilerine Türk olduklarιnι aşιlamak' fikrini savunuyordu. Kenan Esengin, Milli mücadelede İç Ayaklanmalar, den aktaran A. Kendav, yaş, 81 sn. Dipnot 1 ve 4'ile karşιlaştιrιnιz.
[10] Bak.: 1 - N. Dersimi, age, 2 - A. Kendav, yaş, 3-B. Öz, yaş, 4-Komal, yaş, 5 - Ebubekir Hazιm Tepeyran, Kurtuluş Savaşι Anιlarι, Çağdaş Yayιnlarι, İstanbul, 1982. 6 - Evin Çiçek, Koçgiri Ulusal Kurtuluş Hareketi, Apec Yayιnlarι, 1. Baskι, Stockholm 1999 ve Koçgiri'yi yaşayanlar Anlatιyor, 7 - Abdurrahman Aslan, TBMM Gizli Celse Zabιtlarι, Cilt 2, 8 - Faik Bulut, Belgelerle Dersim Raporlarι, Yön Yayιncιlιk, 1992.
[11] Uygulamalarιn ideolojik boyutunu göstermesi bakιmιndan İsmet İnönü ve dönemin Adalet Bakanι Mahmut Esat Bozkurt'un şu sözleri belirteç niteliĝindedir.:
-İsmet İnönü: "... Bu ülkede Türk ulusu etnik ve ιrksal haklar talep etmek hakkιna sahiptir. Başka hiç kimsenin böyle bir hakkι yoktur ... "(31 Ağustos 1930 tarihli Milliyet Gazetesi).
- Mahmut Esat Bozkurt: "... Türk, bu Ülkenin yegane efendisi, yegane sahibidir. Saf Türk soyundan olmayanlarιn bu memlekette bir tek haklarι vardιr; hakkι hizmetçi olma, köle olma hakkι! Dost ve düşman, hatta dağlar bu hakikati böyle bilsinler. "(19 Eylül 1930 tarihli Milliyet Gazetesi). Bak.: A. Kendav, age, s.118 vd. 1., 4. ve 9. dipnotlarla karşιlaştιrιnιz.
[12] Pir Sultan Evdal im Ez bi Peyman im, Werger û Berhevkirin: Zeynel Abidin, Kani, 2003 Berlin, s. 20.
Pir Sultan Evdal im Ez bi Peyman im, Werger û Berhevkirin: Zeynel Abidin, Kani, 2003 Berlin, s. 20.
Kaynak: ALİ KENDAV izinsiz kopyalanamaz!
SEVGİLİ ALİ KENDAV SİZDEN İZİN Alıp YAYINLIYORUM ..
BENDE KOÇGİRİLİYİM VE DOGRULUĞUNA İnandığım BİLGİLERİ Yayınlama ve Kaynak göstermeye YETKİLİYİM SAYGILAR ..
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder